W ciągu przeszło 50 lat, od 1957 roku Piotrków Trybunalski wielokrotnie był miejscem pracy ekip filmowych, zarówno polskich jak i zagranicznych. Nad Strawą zrealizowano zdjęcia do ponad 20 filmów, w tym 8 seriali, 1 filmu krótkometrażowego i 19 filmów pełnometrażowych - 15 polskich, 4 zagranicznych. Piotrków gościł znakomitych reżyserów, operatorów, scenografów i aktorów. Również mieszkańcy miasta wielokrotnie brali udział w realizacji filmowych produkcji.
„Piotrków oprócz urody piotrkowianek ma wspaniałą topografię. Jest bardzo fotogeniczny, jeśli chodzi o perspektywę, obrazy. Starówka zaskakuje nieoczekiwanymi perspektywami, zamknięciami ulic, frontonami domów, ciekawymi podwórkami, przejściami, kontrastami…”
„Piotrków oprócz urody piotrkowianek ma wspaniałą topografię. Jest bardzo fotogeniczny, jeśli chodzi o perspektywę, obrazy. Starówka zaskakuje nieoczekiwanymi perspektywami, zamknięciami ulic, frontonami domów, ciekawymi podwórkami, przejściami, kontrastami…”
reżyser Stanisław Różewicz
Piotrków Trybunalski
18 września 2004
Piotrków Trybunalski
18 września 2004
- 1957 - „Ewa chce spać” (Rynek Trybunalski); filmowy debiut reżysera Tadeusza Chmielewskiego nagrodzony Złotą Muszlą, Grand Prix Międzynarodowego Festiwalu Filmów Fabularnych w San Sebastian. Surrealistyczna komedia o perypetiach tytułowej Ewy, uczennicy Technikum Geodezyjnego, która w przeddzień rozpoczęcia roku szkolnego poszukuje noclegu w dziwnym mieście i napotyka na swej drodze kilka niezwykłych osób, między innymi początkującego złodzieja Lulka i sympatycznego policjanta Piotra. Film był aktorskim debiutem Barbary Kwiatkowskiej, Kaliny Jędrusik i Jeremiego Przybory.
- 1960 - „Świadectwo urodzenia” (Dworzec PKP, perony); dramat wojenny, uznawany za najlepszy film w reżyserskiej karierze Stanisława Różewicza i dzieło wręcz unikatowe w skali światowej. Autorem scenariusza był brat reżysera, Tadeusz Różewicz. Składająca się z trzech nowel opowieść o wojnie widzianej oczyma dziecka została nagrodzono między innymi Złotym Lwem, Grand Prix Międzynarodowego Festiwalu Filmów Dziecięcych w Wenecji oraz nagrodą FIPRESCI (nagroda krytyków filmowych) w Cannes.
- 1963 - „Echo” dramat psychologiczny, wyreżyserowany przez Stanisława Różewicza, na podstawie scenariusza Tadeusza Różewicza. Opowieść o uznanym adwokacie, który musi stawić czoło oskarżeniom o współpracę z gestapo w czasie II wojny światowej i który próbuje udowodnić, że ostrzegł zadenuncjowana przez siebie osobę. Odtwórca głównej roli, Wieńczysław Gliński, za tą kreację otrzymał nagrodę aktorską na Międzynarodowym Festiwalu Filmów w Karlovych Varach.
- 1964 - „Życie raz jeszcze” (ulica Strończyńskiego, ulica Sieradzka, ulica Rycerska) dramat polityczny, jeden z najlepszych filmów rozrachunkowych reżysera Janusza Morgensterna. Tuż po premierze zatrzymany na 20 lat „na półce” przez PRL-owską cenzurę. Autorem scenariusza był Roman Bratny. Film opowiada o dramatycznych losach trojga ludzi na tle politycznych przemian w kraju tuż po zakończeniu II wojny światowej. Idealistyczny komunista Jakuszyn, były pilot RAF-u Piotr i młoda działaczka ZWM Anna, osobiście doświadczają wypaczeń okresu stalinowskiego. Główne role zagrali Andrzej Łapicki, Ewa Wiśniewska i Tadeusz Łomnicki.
- 1965 - „Potem nastąpi cisza” (ulica Rwańska, Rynek Trybunalski, ulica Łazienna Mokra, ulica Starowarszawska, ulica Żelazna, ulica Towarowa); dramat psychologiczny, drugi film nakręcony przez Janusza Morgensterna w Piotrkowie. Wojenna opowieść o nowo formowanym Wojsku Polskim, politycznych konfliktach roku 1944 i nieufności pomiędzy partyzantami AK i GL, była aktorskim debiutem Marka Perepeczki. W filmie zagrali również między innymi Daniel Olbrychski, Barbara Brylska, Tadeusz Łomnicki i Witold Pyrkosz. Zarówno reżyser obrazu, jak i autor zdjęć, Jerzy Wójcik, otrzymali nagrodę Ministra Obrony Narodowej II stopnia.
- 1965 - „Święta wojna" (Starówka, plac Kościuszki, plac Czarnieckiego, ulica Farna, plac Niepodległości, stadion KS "Concordia"); pierwsza polska pełnometrażowa komedia piłkarska wyreżyserowana przez Juliana Dziedzinę z udziałem największych gwiazd rodzimego kina. W przezabawnej opowieści o potyczkach kibiców dwóch śląskich drużyn „Naprzodu” i „Sparty” zagrali: Elżbieta Czyżewska, Zdzisław Maklakiewicz, Roman Kłosowski, Mieczysław Czechowicz, Jacek Fedorowicz, Andrzej Kopiczyński, Tadeusz Kalinowski, Ludwik Benoit, Krystyna Feldman, Bolesław Płotnicki. W roli komentatora na stadionie wystąpił legendarny Jan Ciszewski.
- 1965 - „Piwo” (Dworzec PKP, wnętrza i perony); nowela filmowa wyreżyserowana przez Stanisława Różewicza w oparciu o opowiadanie Tadeusza Różewicza. Jeden z nielicznych filmów w rodzimej kinematografii, który poddaje w wątpliwość stereotyp Polaka, niezłomnego bohatera walczącego z niemieckim okupantem w czasie II wojny światowej. Bohaterem opowieści jest Henryk, mężczyzna, który widział jak hitlerowiec policzkuje jego matkę, i który nie zrobił nic by jej pomóc.
- 1970 – „Doktor Ewa” (ulica Rakowska, Rynek Trybunalski, ulica Grodzka, ulica Śląska); pierwszy polski serial obyczajowy o tematyce medycznej, w całości wyreżyserowany przez Henryka Klubę. 9-odcinkowa opowieść o młodej lekarce, która rezygnując z kariery w stołecznym szpitalu, podejmuje się pracy samodzielnego lekarza na prowincji. Odtwórczyni tytułowej roli Ewa Wiśniewska otrzymała nagrodę aktorską czechosłowackiego czasopisma (tygodnika) „Kvety”.
- 1970 - „Jak daleko stąd, jak blisko” (Huta Szkła Gospodarczego „Hortensja”); dramat psychologiczny, w reżyserii Tadeusza Konwickiego uznawany za jedno za najbardziej śmiałych formalnie dzieł polskiej kinematografii lat 70. Zrealizowana w konwencji snu opowieść o człowieku, który chcąc wyjaśnić przyczyny samobójstwa przyjaciela odbywa symboliczną podróż w przeszłość i głąb samego siebie. W rolach głównych wystąpili: Andrzej Łapicki, Gustaw Holoubek, Maja Komorowska, Ewa Krzyżewska, Edmund Fetting. Film zdobył między innymi nagrodę specjalna za scenariusz na Międzynarodowym Festiwalu Filmów Autorskich w San Remo.
- 1980 - „Jan Serce” (Rynek Trybunalski, południowa pierzeja); jeden z najsłynniejszych polskich seriali obyczajowych, wyreżyserowany przez Radosława Piwowarskiego, z muzyką Seweryna Krajwewskiego. Rolę tytułowego bohatera, warszawskiego kanalarza, naiwnego idealisty poszukującego swojej drugiej połówki, zagrał Kazimierz Kaczor. W pozostałych rolach wystąpili między innymi Jadwiga Kuryluk, Jan Himilsbah, Włodzimierz Musiał, Anna Nehrebecka, Jadwiga Jankowska- Cieślak.
- 1982 - „Vabank” (ulica Sieradzka: „Złoty Róg”, Galeria); komedia w stylu retro, reżyserski debiut Juliusza Machulskiego. Opowieść o kasiarzu Kwinto, który przy pomocy grupy przyjaciół bierze odwet na nieuczciwym właścicielu banku Kramerze uznawana jest za obowiązkową klasyką wielbicieli rodzimej kinematografii. Czołowe postacie w filmie zagrali Jan Machulski, Leonard Pietraszak, Witold Pyrkosz, Jacek Chmielnik i Elżbieta Zającówna. Film zdobył sześć nagród na międzynarodowych festiwalach, między innymi w Karlovych Varach, Marsylii i Manili oraz nagrodę na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, w kategorii najlepszy debiut reżyserski.
- 1985 - „W cieniu nienawiści” (kościół oo. Jezuitów, ulica Pijarska, ulica Krakowskie Przedmieście); drugi w dziejach kinematografii polskiej obraz rozliczający się z tematyką Holocaustu w sposób inny niż dotychczasowy. Wyreżyserowany przez Wojciecha Żółtowskiego film opowiada historię młodej kobiety, która narażając siebie i swoich bliskich, ukrywa żydowskie dziecko w okupowanej Warszawie. W rolach głównych występują: Bożena Adamek, Ewa Szykulska, Barbara Brylska, Róża Chrabelska, Aleksandra Cezarska, Zygmunt Malanowicz, Henryk Bista.
- 1988 - „Kanclerz” (Lotnisko sportowe), historyczny, filmowe dzieje kanclerza wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego. Ostatnia kostiumowa produkcja zrealizowana w okresie PRL-u. Film wyreżyserował Ryszard Ber, wystąpili: Marcin Troński, Krzysztof Kolberger, Jerzy Kryszak, Danuta Kowalska. Emitowany również jako 5-odcinkowy serial.
- 1988 - „Nowy Jork, czwarta rano” (Dawny areszt przy ulicy Wojska Polskiego), komedia obyczajowa, reżyserski debiut Krzysztofa Krauze. Zabawna opowieść o ślicznej barmance Agnieszce, która za sprawą Józka, „pensjonariusza” pobliskiego więzienia, wplątuje się w napad na furgonetkę przewożącą rzekomo zużyte banknoty. Główne role w filmie zagrali Janusz Józefowicz, Anna Wojton, Gustaw Lutkiewicz, Krzysztof Kowalewski. Komedię nagrodzono na Festiwalu Filmów Polskich w Gdyni w kategorii debiut reżyserski.
- 1988 - „Komediantka” (ulica Pijarska, ulica Konarskiego, ulica Grodzka); film pełnometrażowy i 9-odcinkowy serial, ekranizacja dwóch powieści „Komediantki” i „Fermentów” Władysława Reymonta w reżyserii Jerzego Sztwiertnia. Osadzona w środowisku warszawskich teatrzyków ogródkowych z początku XX wieku opowieść o losach młodej dziewczyny, Janki Orłowskiej, próbującej zrobić sceniczną karierę. Tytułową postać zagrała Małgorzata Pieczyńska, w pozostałych rolach wystąpili: Mariusz Benoit, Adrianna Biedrzyńska, Katarzyna Figura, Jan Kociniak, Henryk Bista, Krzysztof Gosztyła.
- 1988 - „Biesy” (Miejska Biblioteka, duża synagoga), francuska ekranizacja powieści Fiodora Dostojewskiego pod tym samym tytułem, w reżyserii Andrzeja Wajdy. Historia spisku i zabójstwa w kręgach XIX-wiecznych rosyjskich rewolucjonistów w pewnym prowincjonalnym miasteczku. W filmie zagrali: Omar Shariff, Lambert Wilson, Jerzy Radziwiłłowicz, Jean-Philippe Écoffey, Isabelle Huppert. Obraz pokazywano na Międzynarodowym Festiwalu Filmowym w Berlinie.
- 1992 - „Daens” (ulica Starowarszawska); belgijsko-holendersko-francuska koprodukcja, filmowa biografia XIX-wiecznego belgijskiego księdza katolickiego Adolpha Daens’a, który walczył z przejawami społecznej niesprawiedliwości, doprowadził między innymi do zakazu zatrudniania dzieci w włókienniczej fabryce w Aalst. Film wyreżyserował Stijn Coninx, a w tytułowej roli wystąpił Jan Decleir. Obraz nominowany do Oskara w 1993 roku w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny oraz do statuetki Felisa, Europejskiej Nagrody Filmowej. Ogółem produkcja zdobyła 16 różnych nagród na międzynarodowych festiwalach, w tym w Chicago, Flandrii, Wenecji i Szanghaju.
- 1992 - „Psy” (Dawny areszt przy ulicy Wojska Polskiego); film sensacyjny, jeden z najsłynniejszych polskich obrazów lat 90, zaliczany do kategorii tak zwanego mocnego męskiego kina. Wyreżyserowana przez Władysława Pasikowskiego historia byłego oficera UB, niejakiego Franza, który postanawia pomścić zabitych w trakcie akcji specjalnej kolegów. W roli głównej Bogusław Linda. Film nagrodzono na Festiwalu Filmów Polskich w Gdyni.
- 1993 - „Uprowadzenie Agaty” (ulica Farna); melodramat z elementami komedii, napisany i wyreżyserowany przez Marka Piwowskiego. Luźno nawiązująca do ucieczki Moniki Kren, córki wicemarszałka Sejmu, i Macieja Malisiewicza, opowieść o zakazanej miłości licealistki Agaty do Cygana, uciekiniera z więzienia. Tytułową rolę zagrała piotrkowianka Karolina Rosińska, w pozostałych rolach wystąpili: Sławomir Fedorowicz, Jerzy Stuhr, Pola Raksa. Soundtrack z filmu, „Czekasz na tę jedną chwilę”, skomponowany i zaśpiewany przez Seweryna Krajewskiego stał się jednym z największych polskich przebojów lat 90.
- 1998 - „Syzyfowe prace” (I Liceum imienia Bolesława Chrobrego); 6-odcinkowy serial telewizyjny i pełnometrażowy film, nakręcony na podstawie powieści Stefana Żeromskiego pod tym samym tytułem. Obie produkcje wyreżyserował Paweł Komorowski. Główne role zagrali między innymi Łukasz Garlicki, Bartek Kasprzykowski, Gustaw Lutkiewicz, Franciszek Pieczka, Alicja Bachleda-Curuś, Zofia Kucówna, Krzysztof Wakuliński, Jerzy Binczycki. Film pełnometrażowy pięciokrotnie nominowany do statuetki Orła, Polskiej Nagrody Filmowej.
- 1999 - „Jakub kłamca” (ulica Starowarszawska, Rynek Trybunalski); amerykańsko-francusko-węgierska koprodukcja, dramat wojenny, filmowa adaptacja książki Jurka Beckera pod tym samym tytułem. W postać Jakuba, mieszkańca żydowskiego getta gdzieś w okupowanej Polsce, który chcąc podnieść na duchu współtowarzyszy niedoli kłamie, że posiada radioodbiornik i przekazuje im sfingowane wiadomości o klęskach Niemców na froncie, wcielił się słynny amerykański aktor Robin Williams. W filmie zagrali również Alan Arkin, Liev Schroeiber, Bob Balaban, Nina Siemaszko. Obraz wyreżyserował Peter Kassovitz.
- 1999 - „Pan Tadeusz” (ulica Rycerska, wejście na podwórko kamienicy przy Rynku Trybunalskim 1); filmowa adaptacja poematu Adama Mickiewicza, pod tym samym tytułem, w reżyserii Andrzeja Wajdy. Przed kamera wystąpiła cała plejada polskich gwiazd, główne role zagrali między innymi Michał Żebrowski, Alicja Bachleda-Curuś, Grażyna Szapołowska, Bogusław Linda, Andrzej Seweryn, Daniel Olbrychski, Marek Konrad. Film zdobył 6 statuetek Orła, Polskiej Nagrody Filmowej, w tym m.in. za najlepsze zdjęcia, scenografię i montaż; „Złotą Kaczkę 50-lecia” przyznaną przez miesięcznik „Film” dla sceny Poloneza w kategorii najlepszy taniec oraz Złotą Taśmę przyznawaną przez Koło Piśmiennictwa SFP w kategorii film polski za rok 1999. Ekranizację dzieła Mickiewicza w kinach obejrzało ponad 6 milionów widzów.
- 2000 - „Przeprowadzki” (ulica Pijarska, podwórko vis-a-vis klasztoru oo. Jezuitów); saga rodzinna, 10-odcinkowy serial opowiadający kilkudziesięcioletnią historię firmy Szczygieł, której założyciel i pracownicy trudnili się przeprowadzkami. Tłem wszystkich wydarzeń jest XX-wieczna historia Polski. Serial wyreżyserował Leszek Wosiewicz, scenariusz napisał Cezary Harasimowicz. W rolach głównych wystąpili: Krzysztof Banaszczyk, Kinga Preiss, Maja Ostaszewska, Artur Jagusiak, Anna Romanowska, Adam Ferency.
- 2001 - „Przedwiośnie” (ulica Pereca); film pełnometrażowy i 6-odcinkowy serial, filmowa adaptacja powieści Stefana Żeromskiego pod tym samym tytułem. Obie produkcje wyreżyserował Filip Bajon. W postać głównego bohatera, Cezarego Baryki, wcielił się Mateusz Damięcki, w pozostałych rolach wystąpili między innymi Janusz Gajos, Krystyna Janda, Daniel Olbrychski, Maciej Stuhr, Karolina Gruszka, Jan Nowicki, Małgorzata Lewińska. Film nagrodzono za muzykę, scenografię i kostiumy na Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni.
- 2005 - „Masz na imię Justine” (ulica Rycerska, podwórko na tyłach Galerii); polsko-belgijsko-luksemburski dramat w reżyserii Franco de Pena. Historia młodej polskiej dziewczyny, która podstępem zostaje wywieziona do Niemiec przez swojego chłopaka, a następnie sprzedana handlarzom żywym towarem, którzy chcą uczynić z niej prostytutkę Justine. Tytułową postać zagrała Anna Cieślak, w pozostałych rolach zagrali: Rafał Maćkowiak, Arno Frisch, Matthieu Carrierre. Film miał reprezentować Luksemburg w walce o nominację do Oskara w kategorii najlepszy film nieanglojęzyczny, Amerykańska Akademia Filmowa zakwestionowała jednak wielkość luksemburskiego wkładu w produkcję.
- 2010 - „W ciemności” (Rynek Trybunalski, ulica Rwańska); film fabularny Agnieszki Holland. Historia drobnego złodziejaszka, Leopolda Sochy, który zmienia się w bohatera ukrywającego grupę Żydów z lwowskiego getta. W filmie główną rolę zagra Robert Więckiewicz oraz Kinga Preis, Agnieszka Grochowska, Julia Kijowska, Marcin Bosak, Benno Fuehrmann. Premiera: 2011.
- 2010 – „Bitwa Warszawska” (ulica Starowarszawska, ulica Farna, plac Czarnieckiego); film 3D, w reżyserii Jerzego Hoffmana opowiadający o młodej aktorce Oli, jej bracie Janie oraz narzeczonym Andrzeju, których losy wplecione są w wydarzenia 1920 roku i Bitwę Warszawską. Premiera: wrzesień 2011.
Tekst: Agnieszka Warchulińska
*****
Galeria zdjęć:
- Zdjęcie nr 1: Tablica Filmowego Piotrkowa ("Bitwa warszawska").
- Zdjęcie nr 2: Tablica Filmowego Piotrkowa ("Ewa chce spać").
- Zdjęcie nr 3: Tablica Filmowego Piotrkowa ("Jakub kłamca").
- Zdjęcie nr 4: Tablica Filmowego Piotrkowa ("Misja specjalna").
- Zdjęcie nr 5: Tablica Filmowego Piotrkowa ("Uprowadzenie Agaty").
- Zdjęcie nr 6: Tablica Filmowego Piotrkowa ("Vabank").
- Zdjęcie nr 7: Tablica Filmowego Piotrkowa ("W Ciemności").
