Centrum Informacji Turystycznejl

Piotrków Trybunalski - miasto położone w środkowej części Wyżyny Łódzkiej, na pograniczu historycznych dzielnic państwa polskiego, liczy obecnie ok. 80 tysięcy mieszkańców i zajmuje obszar o powierzchni 68 km2. Legenda przypisuje założenie miasta żyjącemu w I połowie XII wieku potężnemu możnowładcy polskiemu Piotrowi Duninowi zwanemu Włostowicem, który, pokutując za czyn nierycerski, miał w Polsce wybudować 77 kościołów, w tym najstarszy kościół w Piotrkowie pod wezwaniem św. Jakuba. To od jego imienia ma pochodzić patronimiczna nazwa miasta, której drugi człon: Trybunalski został nadany w czasach nowożytnych dla upamiętnienia Trybunału Koronnego - najwyższego sądu dawnej Rzeczypospolitej - mającego tutaj swoją siedzibę przez 214 lat, poczynając od 1578 roku aż do katastrofy państwa polskiego u schyłku XVIII wieku. Historyczne początki Piotrkowa nie są znane, a pierwsza informacja o nim spotkana w źródłach historycznych pochodzi z przywileju księcia krakowskiego wystawionego
w 1217 roku, który potwierdza wyrok sądu książęcego, korzystny dla położonego blisko, nad Pilicą, klasztoru cystersów w Sulejowie.

W ciągu XIII wieku Piotrków rozwinął się w znaczną i ludną osadę, gdzie władcy księstw łęczyckiego i sieradzkiego zwoływali zjazdy rycerskie i odbywali sądy, w czasach, gdy władca był najwyższym sędzią swoich poddanych. Prawdopodobnie
w trakcie jednego z takich zjazdów, który w roku 1291 zwołał tutaj książę sieradzki Władysław Łokietek, Piotrków otrzymał przywilej lokacyjny i prawo miejskie, bowiem w początkach XIV wieku, co wynika z dokumentów książęcych, był już miastem i cieszył się opieką władcy. Niestety, pierwsze dokumenty miejskie Piotrkowa uległy zniszczeniu około 1400 roku, kiedy wielki pożar zniszczył zabudowę i naruszył mury miejskie stawiane w II połowie XIV wieku za panowania Kazimierza Wielkiego. Wtedy także zbudowana została Fara - najstarszy z piotrkowskich kościołów, którego mury bywały świadkami wydarzeń mających znaczenie dla królestwa polskiego, tu bowiem uroczystymi nabożeństwami zaczynały się w XV i XVI wieku zjazdy generalne szlachty polskiej i obrady sejmowe, a później sesje Trybunału Koronnego. Tu rozpoczynali swoje rządy, obierani władcami na sejmach elekcyjnych, potomkowie Władysława Jagiełły, który w 1404 roku potwierdził wszystkie dawne przywileje Piotrkowa i nadał jego mieszkańcom prawo magdeburskie, zapewniające samorząd i królewską opiekę. Tu składali pierwsze hołdy władcom Rzeczypospolitej wielcy mistrzowie Zakonu Krzyżackiego.
 

PIOTRKÓW KOLEBKĄ PARLAMENTARYZMU I DEMOKRACJI

Na zjeździe generalnym zwołanym do Piotrkowa przez króla Jana Olbrachta w styczniu 1493 roku nastąpiło ostateczne ustalenie kształtu parlamentu polskiego z podziałem na Izby Senacką i Poselską. Te wydarzenia powodowały, że Piotrków był w tym okresie drugą -polityczną- stolicą królestwa. Nic dziwnego, że wieki XV i XVI to najlepszy okres w dziejach miasta, które pomimo trapiących je klęsk żywiołowych pod koniec XVI wieku liczyło ponad 3000 mieszkańców
w obrębie murów miejskich i na rozległych przedmieściach. Upadek miasta przyniosły dopiero klęski żywiołowe i skutki wojen ze Szwecją toczonych w XVII i początkach XVIII wieku. Wielki pożar we wrześniu 1786 roku zniszczył barokową zabudowę Starego Miasta, które odbudowane w początkach XIX wieku zachowało tylko średniowieczny układ urbanistyczny i zabytkowe kościoły. Miejskie mury obronne, które utraciły swoje znaczenie i były w złym stanie technicznym, zostały rozebrane przed 1827 rokiem, a ratusz - dawna siedziba Trybunału Koronnego - po 1867 roku z polecenia władz gubernialnych. W tym trudnym dla miasta okresie pewnego splendoru dodawały mu, powstałe w na przełomie XVII i XVIII wieku, kolegia jezuitów
i pijarów kształcące młodzież szlachecką ze znacznej połaci kraju. W XVIII wieku pobierali tu nauki ludzie, którzy zapisali się w historii Polski jako ważne postacie życia politycznego i naukowego, jak Stanisław Konarski - reformator oświaty, lub Tomasz Maruszewski i Stanisław Małachowski - współtwórcy Konstytucji 3 Maja.

Najważniejsze wydarzenia:

• VIII w. – pierwsze osady ludności słowiańskiej
• 1217 r. – pierwsza pisemna wzmianka o Piotrkowie (dokument Leszka Białego dla opactwa cystersów w Sulejowie)
• 1262 r. – włączenie Piotrkowa do Księstwa Sieradzkiego
• XIII/XIV w. – prawa miejskie (dokładna data nieznana z powodu zniszczenia odpowiedniego aktu)
• 1313 r. – Władysław Łokietek określa Piotrków jako miasto
• Lata 1346-1347 – spisano statuty piotrkowskie
• 1404 r. – odnowienie praw miejskich przez Władysława Jagiełłę
• Lata 1442-1628 – miejsce odbywania synodów prowincji gnieźnieńskiej
• 1467 r. – ratyfikacja pokoju toruńskiego
• 1469 r. 1 grudnia – na sejmie wielki mistrz Henryk VI Reuss von Plauen złożył hołd lenny Kazimierzowi IV Jagiellończykowi
• 1470 r. 20 listopada – na sejmie wielki mistrz Henryk VII Reffle von Richtenberg złożył hołd lenny Kazimierzowi IV Jagiellończykowi
• 1493 r. – pierwszy sejm w Piotrkowie – data przyjmowana jako początek parlamentaryzmu polskiego
• XV/XVI w. – miejsce zjazdów generalnych i prowincjonalnych oraz sejmów walnych
• 1578 r. – utworzenie Trybunału Koronnego dla Wielkopolski
• 1655 r. i 1657 r. – zajęcie miasta przez wojska szwedzkie (potop szwedzki)
• 1702 r. – ponowne zajęcie miasta przez wojska szwedzkie (III wojna północna)
• 1793 r. – II rozbiór Polski, włączenie Piotrkowa do zaboru pruskiego tzw. Prusy Południowe)
• 1807 r. – włączenie Piotrkowa do Księstwa Warszawskiego (departament kaliski)
• 1815 r. – włączenie Piotrkowa do Królestwa Polskiego (województwo kaliskie)
• 1846 r. 2 września – odjazd pierwszego pociągu Kolei Warszawsko-Wiedeńskiej z dworca piotrkowskiego
• 1867 r. 13 stycznia – utworzenie guberni piotrkowskiej, obejmującej m.in. Łódź, Częstochowę i Zagłębie Dąbrowskie
• 1873 r. 5 stycznia – rozpoczęcie wydawania "Tygodnia"
• 1905 r. 1 lutego – początek strajku szkolnego
• 1914 r. – w pierwszych miesiącach I wojny światowej Piotrków kilkakrotnie opanowywały wojska niemieckie i ponownie rosyjskie, ostatecznie zajęty w grudniu przez wojska austriackie
• 1915 r. – umiejscowienie w Piotrkowie siedziby Departamentu Wojskowego Naczelnego Komitetu Narodowego, największy w historii rozwój piotrkowskiego ośrodka wydawniczo-prasowego
• 1918 r. 2-5 listopada – rozbrojenie okupantów austriackich
• 1919 r. 2 sierpnia – włączenie Piotrkowa do województwa łódzkiego
• 1939 r. :
• W dniach 2-4 września nieustanne bombardowania miasta. Zniszczono około 200 budynków mieszkalnych i użyteczności publicznej
• 5 września Bitwa pod Piotrkowem Trybunalskim i zajęcie miasta przez Wehrmacht, początek okupacji hitlerowskiej
• (wg różnych źródeł: 30 września, 5 lub 8 października) – utworzenie pierwszego getta żydowskiego w okupowanej Europie
• 26 października włączenie Piotrkowa do Generalnego Gubernatorstwa
• 1942 r. 14-29 października – likwidacja getta piotrkowskiego (ok. 20 tys. Żydów wywieziono do obozu zagłady w Treblince, 3500 pozostało w tzw. "małym getcie", zlikwidowanym w 1944)
• 1945 r. 18 stycznia – wkroczenie do Piotrkowa Armii Czerwonej i Wojska Polskiego. Wyzwolenie Piotrkowa uczczono w Moskwie 20 salwami z 224 dział
• Piotrków siedzibą istniejącej do 1953 wiejskiej gminy Uszczyn
• 1967 r. 11 czerwca – Rada Państwa nadaje miastu, w roku 750 lecia jego istnienia, Order Sztandaru Pracy I klasy za „zasługi w rewolucyjnym ruchu robotniczym i w walce z hitlerowskim okupantem oraz w uznaniu wkładu w budownictwo socjalistyczne”
• Lata 1973 – 1977 – Piotrków siedzibą gminy wiejskiej Piotrków Trybunalski
• 1975 r. 1 czerwca – utworzenie województwa piotrkowskiego
• 1979 r. 9 września – Dożynki Centralne z udziałem I sekretarza KC PZPR Edwarda Gierka. Rozbudowa miasta m.in. stadionu i amfiteatru miejskiego oraz budowa węzła na Gierkówce
• 1981 r.
• IV Śmigłowcowe Mistrzostwa Świata
• utworzenie Wydziału Zamiejscowego Wyższej Szkoły Pedagogicznej w Kielcach
• 1985 r. – pierwsze w Polsce mistrzostwa breakdance
• 1997 r. – przekształcenie Wydziału Zamiejscowego WSP w Filię WSP (od 2000 filia Akademii Świętokrzyskiej, od 2008 filia Uniwersytetu Humanistyczno-Przyrodniczego Jana Kochanowskiego w Kielcach)
• 1999 r. 1 stycznia – likwidacja województwa piotrkowskiego, ponowne wejście Piotrkowa w skład województwa łódzkiego
• 2017 r. – uroczystości 800-lecia miasta.